یزدفردا "خانه پهلوی سید معین الدین حاج صدر واقع در شهر یزد، کوچه اهرستان با شماره 31337 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

به گزارش پایگاه خبری یزدفردا " محسن ذاکری نیا در توضیح این بنای تاریخی گفت: خانه متعلق به دوران پهلوی می باشد و شامل دو قسمت بوده که محل سکونت شخص حاج معین الدین و قسمت دیگر محل سکونت پسرشان بوده است.

سرپرست معاونت میراث فرهنگی این اداره کل عنوان کرد: این خانه تاریخی دارای دو ورودی است که ورودی اصلی در ضلع غربی  قرار دارد وپلان بنا مستطیل شکل است. بعد از ورودی یک راهرو است که در ضلع جنوبی به حیاط راه می یابد همچنین داخل راهرو ورودی اتاق ضلع غربی است.

وی افزود: ضلع جنوبی بنا با تغییرات کلی شامل پوشاندن تالار و تبدیل آن به اتاق با سه پنجره رو به حیاط بوده است که در زیر این قسمت زیرزمین وجود دارد. اتاق ها در ضلع های شمالی و جنوبی و غربی هستند و ضلع شرقی دارای سه ایوان نما با ستون های آجری است که همگی طاق هلالی دارند و دیوارشان با گچ پوشیده شده است و حدود نیم متر توسط پله هایی با سطح حیاط فاصله دارند و سمت راست این ضلع ورودی یک اتاق است. وسط حیاط یک حوض دایره شکل  به چشم می خورد. در ضلع شمالی و غربی بالای دیوار اتاقها و درست زیر هره چینی آجری دیوار تزیینات مختصری از آجرکاری مشاهده می گردد. ضلع شمالی بنا نیز که حدود نیم متر توسط پله هایی با سطح حیاط فاصله دارند با شش در رو به حیاط بیشترین تعداد بازشو را دارد و با مصالح آجر و اندک تزئینات آجری دیده می شود.

ذاکری نیا همجواری با مسجدجامع اهرستان و اینکه خانه متعلق به یکی از متمولین و بازرگانان محله اهرستان است و در محل شهرت فراوان دارد را  از ویژگیهای شاخص این بنا دانست و افزود: خانه حاج صدر جهت استفاده مسکونی طراحی و احداث شده و هم اکنون با حفظ هویت محل برپایی روضه خوانی در ایام محرم است.

وی اظهار داشت: محله اهرستان که محل قرارگیری این خانه تاریخی است، یکی از محلات قدیمی یزد است و مسجدجامع اهرستان که مربوط به سده ۸ ه. ق تاریخ ۱۸ آبان ۱۳۷۸ است وبا شماره ثبت ۲۴۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده از جمله عناصر شاخص این محله به شمار می رود.

گفتنی است: چون بنا از جمله عناصر تشکیل دهنده بافت تاریخی یزد می باشد حریم آن از ضوابط عرصه بافت ثبتی تبعیت می کند.

فهرست نخستین آثار ملی ثبت‌شده در ایران

فهرست آثار ملی ایران مجموعه‌ای از آثار تاریخی ایران است که به مستوجب قانون حفظ آثار ملی مصوبه ۱۳۰۹ مجلس شورای ملی به طور رسمی ثبت شده‌اند. طبق این قانون «کلیه آثار صنعتی و ابنیه و اماکنی که تا اختتام دوره سلسله زندیه در مملکت ایران احداث شده، اعم از منقول و غیرمنقول، با رعایت ماده سه این قانون می‌توان جزء آثار ملی ایران محسوب داشت و در تحت حفاظت و نظارت دولت می‌باشد.» پس از ۲۵ سال، در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ با ثبت کاخ گلستان، ممنوعیت ثبت آثار مربوط به قاجاریه و پس از آن عملاً برداشته شد. فهرستی رسمی از این آثار با نام «فهرست آثار ملی ایران» منتشر شده است.

ثبت

فرایند ثبت در فهرست آثار ملی پنج مرحله دارد، یک اثر باید دارای چند مشخصه اصلی باشد:

• الف) اثر نشان دهنده مقطعی از تاریخ ملی یا بین‌المللی با بار غنی فرهنگی و تاریخی باشد.
• ب) اثر متعلق یا در ارتباط با شخصیتهای برجسته تاریخ کشور و یا نشانگر گوشه‌ای از زندگی، فعالیت یا آثار آنان باشد.
• پ) اثر در سطح ملی یا بین‌المللی شاخص یک مبداء تاریخی یا نقطه عطف در تاریخ انسان یا دست ساخته‌های او و یا حرکتی تاریخی باشد.
• ت) اثر در سطح ملی یا بین‌المللی حاوی اطلاعات جامعی از تاریخ و معارف انسانی، فرهنگ و تمدن بشری تاریخ علوم و فنون هنرها باشد و یا نقش تعیین کننده ایی را در این زمینه ایفا کند.
• ث) اثر نزد عامه مردم و عرف مورد احترام یا توجه خاص باشد.

طبق قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی مصوب سال ۱۳۶۷ و قانون مجازات اسلامی در خصوص آثار تاریخی، وظیفه تشخیص آثاری که قابلیت حفظ و نگهداری و ثبت در فهرست آثار ملی کشور را دارا هستند بر عهده سازمان میراث فرهنگی است. بند ششم از مادهٔ سوم قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب سال ۱۳۶۷ در خصوص شرح وظایف این سازمان به صراحت می‌گوید «ثبت آثار ارزشمند منقول و غیر منقول فرهنگی-تاریخی کشور در فهرست آثار ملی و فهرست‌های ذیربط» از جمله وظایف این سازمان است.^[۱]

تبعات ثبت

ثبت ملی یک اثر برای مالکین آن محدودیت‌هایی نظیر از میان رفتن حقوق مالکانه، ممنوعیت مرمت یا فروش ملک بدون اطلاع و اجازه دولت ایجاد می‌کند ولی مخارج حفاظت از بناهای ثبت شده برعهده دولت است. یعنی یا دولت باید همه آثار تاریخی را خود بخرد و حفاظت کند که ممکن نیست؛ یا باید برای مالکان آثار تاریخی امتیازاتی قائل شود ولی در عمل هیچ‌یک از این کارها صورت نمی‌گیرد.^[۲]

طبق قانون، ابنیه و اماکن ثبت شده در فهرست آثار ملی از پرداخت عوارض شهرداری معافند: ماده واحده–کلیه ابنیه، اماکن و محوطه‌های تاریخی که در تصرف یا مالکیت سازمان میراث فرهنگی کشور می‌باشند و بناها و اماکنی که در تصرف یا مالکیت اشخاص حقیقی یا حقوقی است و طبق قوانین مربوط در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند یا می‌رسند و همچنین موزه‌ها تحت پوشش سازمان مذکور، از پرداخت کلیه عوارض شهرداری معاف می‌باشند.^[۳]

تاریخچه ثبت

در ۱۲ آبان ۱۳۰۹ با تصویب قانون عتیقیات در مجلس شورای ملی «کلیه آثار اقوامی که تا انتهای دوره زندیه در خاک ایران زندگانی کرده‌اند عتیقه نامیده می‌شود …» در ۲۸ آبان ۱۳۱۱ نظام نامه اجرایی قانون عتیقیات در ۴ فصل به تصویب رسید؛ که طبق آن آثار ملی دوران قاجار در این لیست جایی نداشتند. در ۲۳ آذر ۱۳۱۳ اساسنامه جدید آثار ملی ایران به تصویب رسید که طبق لایحه‌ای، حفاظت و مرمت آثار دوره قاجار که جنبه عمومی داشت نیز مشمول قانون عتیقات سال ۱۳۰۹ شد.

در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ نخستین گروه از آثار ملی ایران ثبت گردیدند. اولین اثر سلیمان‌تپه (ایلام) بود که توسط آندره گدار معرفی شده بود در لیست یا فهرست آثار ملی ثبت شد. تا پایان دوره رضاشاه ۳۴۰ و تا پایان دوره پهلوی ۱۶۳۳ اثر در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

از اواسط دهه هفتاد با سرعت گرفتن روند ثبت آثار ملی روند تخریب آثار تاریخی هم شدت گرفت و مالکین آثار تاریخی پیش از ثبت آنها دست به تخریبشان زدند. بسیاری از مالکین هم به واسطه دیوان عدالت اداری دست زدند.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا